“Oh jee…” dacht ik. “Oh jee…”. Ik moest een korte workshop geven en ik voelde me totaal niet op mijn gemak tussen de mensen om mij heen.
Iedere dag weer proberen mensen invulling te geven aan hun leven, aan wie ze zijn. En daarbij kom je altijd andere mensen tegen. Niemand kan immers alles alleen. En samen met anderen is vaak niet zo makkelijk. Elke dag belanden wij in vele situaties waarin ons pad kruist met dat van een ander. Waarin we onszelf proberen te zijn in een ruimte waarin een ander dat ook probeert. Je hebt een overleg en komt de ruimte binnen terwijl een aantal collega’s er al is. Of het overleg is in volle gang en je wilt iets inbrengen, maar aarzelt hoe. Of je bent leraar en moet iets bespreken met je duo-leerkracht die een hele andere stijl heeft. Of je bent kind en houdt van stilte terwijl je klasgenoten vooral veel lawaai maken. Of je beklimt het podium voor een toespraak en weet dat een zaal vol mensen iets van jou verwacht. Een korte of lange angstaanval maakt zich meester van je. Je kruipt zo ver mogelijk terug in je huid: straks denken ze nog dat je een uitslover bent… Of je raapt je moed bij elkaar en blaast jezelf op: straks denken ze nog dat je een watje bent. “Oh jee, wat doe ik nou..”
Veel mensen hebben dagelijks last van ‘groepsbang’: bang om jezelf een gezicht te geven te midden van anderen. Bang om ruimte in te nemen waar anderen zijn die je wellicht die ruimte kunnen afnemen. Je krijgt stress. Sommigen vluchten, anderen vechten. En als we ons hier niet bewust van zijn schakelen we automatisch over op onze vaste patronen en gewoonten. We kruipen terug in onszelf. Ook de vechters, want bij vechten is de verbinding snel weg.
Je bent de enige niet
Dat brengt ons in een lastige situatie, want niemand kan alles alleen. Het interessante is dat als je hierover spreekt met elkaar, veel meer mensen dit blijken te hebben. Groepsbang is overal. De angst om jezelf een gezicht te geven te midden van anderen. En deze angst maakt dat we ons aanpassen aan de groep, we geven niet onszelf een gezicht te midden van de groep, maar we nemen het gezicht van de groep aan te midden van onszelf. Dus we zijn bang voor de afwijzing door de groep en verliezen zo onszelf. We gaan eerst naar de groep en dan naar onszelf. Een begrijpelijke neiging. Als je er in slaagt om dit bij jezelf waar te nemen, kun je het ook anders doen. Andersom. Eerst naar jezelf en dan naar de groep.
Na tientallen jaren groepen geobserveerd te hebben weet ik dat groepsvorming op dit punt vaak mislukt: we richten de aandacht eerst naar buiten, op de ander en dan pas naar binnen, op onszelf. Daarmee geven we anderen een enorme invloed op wie we zijn. Dit is voor ons zo gewoon geworden, het zit overal in ons leven. In het onderwijs: we nemen de ontwikkeling van de groep als uitgangspunt om de individuele ontwikkeling te bekijken. In ons werk: we doen dingen omdat iedereen ze zo doet ook al past het niet bij ons. In onze politieke sturing: we maken generieke regels en proberen daarna individuele burgers te betrekken. Als wij een groep vormen of zijn, geven we eerst aandacht aan “wij” en dan pas aan “ik”.
Mijn ervaring is dat groepsvorming veel makkelijker gaat als je van “ik” naar “wij” gaat. Het is vaak helemaal niet nodig om één te worden, dichtbij elkaar komen is vaak al geweldig. Mijn ervaring is dat “groepsbang” afneemt als je eerst je aandacht naar binnen richt en dan naar buiten. Wat zie je bij jezelf? Wat is voor jou belangrijk? Wat wil jij toevoegen? Wat zegt jouw wijsheid? Wat zegt jouw inspiratie en creativiteit? En wat ga je nu concreet doen om daar een gezicht aan te geven.
Hoe doe je dat?
Je aandacht naar binnen richten, en dan pas naar buiten…hoe doe je dat? Vanuit verschillende, soms eeuwenoude tradities zijn er handreikingen die ongeveer neer komen op de volgende stappen:
- Bewust kijken (naar jezelf)
- Bewust kiezen (in jezelf)
- Bewust doen (vanuit jezelf)
Zie je dat de beweging er als vanzelf inzit?Eerst naar binnen, dan naar buiten. Het is wel belangrijk dat je ook weer naar buiten gaat, anders zonder je je af. Het ontwikkelen van je bewustzijn is een belangrijke sleutel om de automatische piloot in je leven weg te sturen.
Toen ik die korte workshop moest geven en me niet op mijn gemak voelde, deed ik dit niet zo slecht. Ik voelde me alleen in de groep. Ik voelde de stress die dat teweegbracht, omdat ik naar mezelf keek, dus ik koos ervoor om die via een ademhalingsoefening weg te werken. Dat hielp want de stress zakte. Ik koos er alleen niet bewust voor om de workshop op mijn manier te doen. Ik paste me eerst aan aan de rest en probeerde de groep een gezicht te geven te midden van mezelf. De feedback was dat de workshop uit los zand bestond, er zat geen verbinding in….Ik probeerde dichtbij de anderen te blijven, maar bleef ver weg van mezelf. Andersom was beter geweest: Dichter bij mezelf. Dichter bij elkaar.