“Ze praten eigenlijk nooit met elkaar” zei een manager laatst tegen me over haar team. “En als ze dat wel doen is er snel irritatie. Maar dat is misschien niet zo gek als je nooit met elkaar praat…” In veel teams waar ik bij betrokken raak wil mijn opdrachtgever dat de teamleden meer vertrouwd raken met elkaar. Dat ze leren om samen te werken met anderen ook als het niet zo lekker loopt. Dat ze ook lastige dingen bespreken met elkaar. Wat kun je doen om openheid in je team te stimuleren? Wat kun je doen om mensen uit te nodigen om dichter bij elkaar te komen?
Dat is nog niet makkelijk. Veel veelpraters hebben de neiging om onder stress nog meer te gaan praten en mensen die liever stil zijn hebben de neiging onder stress nog stiller te worden. In een team is het belangrijk dat er voortdurend voldoende veiligheid & vertrouwen is, zodat je op kritieke momenten ook in staat bent in gesprek te blijven met elkaar. De praktijk is helaas dat veel mensen zich helemaal niet altijd zo veilig voelen in hun team. En de praktijk is ook dat de meeste mensen op spannende momenten niet het beste van zichzelf geven. Zo gaan de veelpraters nog meer praten en zijn de stillen vaak nog stiller. Niet omdat de situatie daar om vraagt, maar omdat ze dat nu eenmaal het makkelijkste doen. Het onderlinge vertrouwen moet je voorbereiden als het rustig is in je team, maar waarmaken als het spannend wordt. Door open te zijn naar elkaar en dingen te delen, kan dat vertrouwen groeien. Hoe is dat in jouw team…? En welke rol speel jij daarin…? Sta je daar wel eens bij stil?
Vertrouwen
Vertrouwen & veiligheid laten groeien. Mijn ervaring is dat je daar zelf een veel positievere rol in kunt spelen dan je vaak denkt. We beperken vaak onze mogelijkheden met uitspraken als: “Dat verandert toch niet”; “Hij is echt irritant”; “Waarom doet niemand daar iets aan?”. Je kunt van alles doen om vertrouwen binnen je team te laten groeien. Je kunt bijvoorbeeld uitspreken dat je vertrouwen hebt of waarin je vertrouwen hebt. Je kunt zelf open zijn over wat je moeilijk vindt of wat voor jou belangrijk is. Zo stel je je kwetsbaar op en onmiddellijk zal het vertrouwen groeien, ook al is het aanvankelijk nog maar een piepklein beetje. Dus als er in je team eigenlijk weinig met elkaar gesproken wordt, dan kun je daar wat aan doen. Als er in je team irritaties ontstaan zodra het een klein beetje moeilijker wordt, dan kun je daar wat aan doen. Bij al die interventies is het belangrijk dat je niet direct je aandacht op de anderen richt. We zijn geneigd dat wel te doen als er van ons verwacht wordt dat we samenwerken. Dan richten we ons automatisch op de andere mensen. Zo geven we onze eigen emoties onbedoeld heel veel ruimte. Beter is het om eerst je aandacht naar binnen te richten. Door eerst even stil te staan bij jezelf, bij wat jij voelt of belangrijk vindt, kun je je eigen emoties temperen en daadwerkelijk verbinding maken. Eerst dichter bij jezelf, dan dichter bij elkaar.
Er is nog een andere, hele krachtige interventie om vertrouwen en veiligheid in je team te laten groeien: luisteren. Niet-luisteren is een belangrijke bron van onveiligheid in teams. Simpelweg luisteren zorgt snel voor meer veiligheid en vertrouwen. Luisteren is echter heel moeilijk. Ook hier speelt dat we snel geneigd zijn om de aandacht op de ander te richten. Onze associatie is: je luistert NAAR iemand. Dat is natuurlijk ook zo, maar om zeker te weten dat je daadwerkelijk kunt luisteren, is het belangrijk eerst naar jezelf te luisteren. Kun je vrij luisteren? Het is zinvol om jezelf eens te observeren tijdens gesprekken. Luister je om te kijken of je de ander kan helpen? Luister je om het probleem te begrijpen? Luister je om te kijken wat er aan de hand is met de ander? Luister je om te kijken waar je het gesprek kunt sturen? En in al die gevallen: luister je dan echt naar wat de ander te zeggen heeft? In de praktijk blijkt luisteren hartstikke moeilijk.
Oefenen
Gelukkig kun je jezelf trainen! Probeer na een gesprek eens op te schrijven welke gedachten tijdens het gesprek in je op kwamen. Oefen om je aandacht eerst naar binnen te richten. Stel jezelf de vraag: ben ik in staat om te luisteren? Of: Wat kan ik NU doen om goed te luisteren? Misschien moet je eerst naar de WC of een berichtje afmaken. En tijdens een gesprek of als je merkt dat je geïrriteerd raakt, kun je deze vraag herhalen. Misschien merk je dan dat je invult wat de ander waarschijnlijk bedoelt…en kun je terugkeren naar wat de ander zegt. Zo oefen je om bewust te luisteren. Echt te luisteren. Waar geluisterd wordt is er veiligheid en vertrouwen. Er is nog iets dat je kan helpen om goed te luisteren. Houd je mond! We reageren meestal veel te snel. We vertellen dat wij hetzelfde hebben meegemaakt of geven vast ongevraagd advies. Heel vaak willen we de stilte vullen met woorden – en zo missen we vaak de kans op openheid. Gewoon tijdens een gesprek een hele tijd je mond houden. Probeer het eens. Stel een mooie vraag – en hou je mond.