Een tijdje geleden was ik betrokken bij een jong team dat steeds meer moeite had om samen te werken. Er kwamen kleine conflictjes, grotere irritaties en nog grotere teleurstellingen in elkaar. Er was inmiddels niet zoveel meer nodig om een moeizame discussie vol verwijten op gang te brengen. En tegelijk bleef veel nog onbesproken. Een situatie vol pijn. Dit is vaak het moment waarop ik als buitenstaander ingeroepen wordt: red ons, help ons om in gesprek te gaan over wat er niet goed gaat. Vaak willen betrokkenen eindelijk benoemen wat hen dwars zit… vooral ook in het gedrag van anderen.
Mijn aanpak is een beetje anders. Ik denk namelijk dat het weinig zin heeft om te benoemen wat je dwars zit in het gedrag van anderen. In de meeste gevallen zal dit voor iemand zo bedreigend zijn dat het niet meer mogelijk is om een open gesprek te voeren. Zeker in een groep. Bovendien richt je je op de ander. Je aandacht gaat naar wat de ander anders moet of kan doen. Hoezeer wij ook hopen of verlangen dat de ander onze pijnlijke situatie voor ons oplost, in de praktijk is dit vrijwel nooit het geval. Je kan het alleen maar zelf doen.
Thich Nhat Hanh heeft een mooi en toegankelijk boekje geschreven over ons vermogen om vrede, vreugde en geluk in ons leven te brengen. Het boekje heet: “Iedere stap is Vrede” . Het voorwoord is van de Dalai Lama en de eerste zin daaruit is bijzonder krachtig: “Hoewel het niet gemakkelijk is om vrede in de wereld te verkrijgen door innerlijke transformatie van ieder van ons afzonderlijk, is het toch de enige manier.” Ik vind het inspirerend en tegelijk pijnlijk herkenbaar. Bij vrede denken we vaak aan hele grote dingen, terwijl het vooral ook gaat over de kleine momenten op een dag met de mensen om je heen. Je gezin. Je partner of collega waar je soms de ballen van begrijpt. Je team waar je een conflict mee hebt. En om op die kleine momenten met de mensen om je heen vrede te krijgen moeten de mensen om je heen en jijzelf vrede krijgen. Ieder voor zich. Misschien ben jij veel grootser dan ik, maar 9 van de 10 keer wil ik het liefst dat een ander iets anders doet, zodat ik vrede krijg of rust, of vertrouwen…. Maar dat kan natuurlijk helemaal niet.
Richten
Wat je wel kunt doen is nadenken hoe jij iemand kunt zijn waardoor anderen geïnspireerd worden om zelf voor vrede (of rust, vertrouwen, betrokkenheid, openheid …) te zorgen. In onze opvoeding en schooltijd leren we vaak dat samenleven en samenwerken betekent dat je je richt op de ander. Uiteindelijk is dat misschien ook wel zo. Eerst is er echter een andere stap: je aandacht richten op jezelf. Naar binnen. Als je dat doet, kun je daarna de vrede of de verandering brengen die je wilt in een situatie. Het is niet gemakkelijk, maar het kan. Je kunt je energie geven aan een eerste, kleine maar betekenisvolle stap waardoor een situatie kantelt. De impact daarvan is enorm. Je kunt zorgen voor een ander team. Als je maar eerst je aandacht naar binnen richt. Daar zit namelijk je wijsheid en je kracht om verschil te maken. Wij denken vaak dat vrede of vertrouwen uit onze omgeving moet komen, van buiten, en we beginnen daar met zoeken. Maar dat is niet zo: het zit al in ons. Als je eerst je aandacht richt op de ander, ga je letterlijk weg van jezelf. Weg van dat wat je graag zo dichtbij wilt hebben. Vrede in je omgeving, of simpeler: een team, waarin mensen niet gehinderd worden om het beste van zichzelf te geven, begint bij jou. Wees een voorbeeld. Dichter bij jezelf. Dichter bij elkaar.